Hà Giang (Nay thuộc tỉnh Tuyên Quang) – nơi địa đầu Tổ quốc không chỉ lôi cuốn bước chân du khách với cảnh quan hùng tráng và các con đèo đầy thử thách, ruộng bậc thang kỳ vĩ hay mùa hoa tam giác mạch nên thơ, mà còn bởi nền ẩm thực đậm đà bản sắc các dân tộc vùng cao. Trong tiết trời se lạnh đặc trưng nơi cao nguyên đá, còn gì tuyệt vời hơn khi được ngồi bên bếp lửa, thưởng thức những món ăn dân dã, mộc mạc nhưng đầy cuốn hút, mang đậm hương vị núi rừng. Ẩm thực Hà Giang không chỉ là cái ngon trong từng hương vị, mà còn là cái tình, cái hồn trong cách người dân nơi đây trân trọng những gì thiên nhiên ban tặng. Vì vậy, đến du lịch Hà Giang nhất định phải thử những món ăn này không chỉ để no bụng, mà còn để cảm nhận sâu sắc hơn văn hóa, con người và bản sắc độc đáo của miền đất vùng cao này.
Thắng dền
Thắng dền là món ăn truyền thống của người Tày và người Nùng ở Hà Giang, có hình dáng gần giống bánh trôi nước nhưng được chế biến và thưởng thức theo cách rất riêng. Viên bánh được làm từ bột nếp dẻo thơm, nhân đậu xanh hoặc không nhân, luộc chín rồi chan với nước đường gừng nóng hổi, rắc thêm lạc rang giã nhỏ và dừa nạo. Giữa cái lạnh của cao nguyên đá, được thưởng thức một bát thắng dền ngọt bùi, cay ấm, thơm lừng mùi gừng là trải nghiệm vô cùng thú vị. Món này thường được bày bán nhiều vào buổi tối tại chợ đêm Đồng Văn nơi lý tưởng để vừa thưởng thức vừa hòa mình vào không khí vùng cao. Ngoài ra, du khách cũng có thể ghé quán ăn vặt Cô Cúc ở thị trấn Đồng Văn, nổi tiếng với thắng dền mềm dẻo, vị ngọt thanh và nước đường nấu rất khéo.
Thắng cố
Nhắc đến đặc sản Hà Giang thì không thể không kể đến thắng cố món ăn truyền thống có từ hàng trăm năm của người Mông. Nguyên liệu chính thường là thịt và nội tạng ngựa, bò hoặc trâu, được làm sạch rồi hầm cùng nhiều loại gia vị đặc trưng như thảo quả, địa liền, gừng, sả, mắc khén… Tất cả được ninh nhừ trong nồi lớn, tạo nên món ăn có hương vị đậm đà, béo ngậy và khá đặc biệt. Với nhiều người, thắng cố là một món ăn “khó nhằn”, nhưng khi đã quen thì lại rất dễ nghiện bởi sự độc đáo và bản sắc của nó. Nếu muốn thưởng thức món thắng cố truyền thống đúng kiểu người Mông, du khách nên ghé chợ phiên Đồng Văn hoặc Mèo Vạc, đặc biệt vào cuối tuần. Còn nếu muốn thử phiên bản hợp khẩu vị hơn, du khách có thể đến H’Mông Quán ở trung tâm thị trấn Đồng Văn quán có không gian ấm cúng, nguyên liệu tươi và chế biến rất vừa miệng.
Thịt trâu gác bếp
Thịt trâu gác bếp là món ăn mang đậm nét văn hóa của người Thái đen, người Mông và nhiều dân tộc vùng cao. Thịt trâu được thái miếng dài, tẩm ướp với các loại gia vị núi rừng như mắc khén, hạt dổi, ớt, gừng, sả… rồi đem treo lên gác bếp để hun khói trong nhiều tuần liền. Qua thời gian, thịt trâu săn lại, có màu nâu đen, bên ngoài khô nhưng bên trong vẫn giữ được độ mềm, vị ngọt thịt đặc trưng và mùi khói rất cuốn hút. Món này thường được xé sợi, chấm với chẩm chéo hoặc tương ớt. Du khách có thể tìm mua thịt trâu gác bếp tại các chợ phiên vùng cao như Quản Bạ, Yên Minh hoặc Lũng Cú nơi người dân bản địa bán trực tiếp, đảm bảo hương vị nguyên bản. Ngoài ra, nếu muốn mua làm quà, hãy ghé cửa hàng đặc sản Trường Hương tại thành phố Hà Giang nơi bán thịt trâu gác bếp được đóng gói vệ sinh, bảo quản tốt và đúng chuẩn truyền thống.
Lợn cắp nách
Lợn cắp nách là giống lợn nhỏ, nuôi thả rông tự nhiên trong rừng, chỉ nặng khoảng 5-10kg. Sở dĩ gọi là “lợn cắp nách” vì người dân có thể… cắp nách mang ra chợ bán. Thịt lợn sau khi làm sạch được chế biến thành nhiều món như quay nguyên con, nướng xiên hoặc hấp. Khi ăn, du khách sẽ cảm nhận được lớp da giòn rụm, lớp mỡ mỏng không ngấy, và thịt săn chắc, thơm ngon, hòa quyện cùng hương vị của các loại lá rừng, tiêu rừng hoặc mắc mật. Đây là món ăn thường xuất hiện trong các dịp lễ, tết của người dân tộc. Để thưởng thức lợn cắp nách đúng vị, du khách nên ghé Nhà hàng Cá Sông Lô – Lợn Mán Quán ở thành phố Hà Giang, nơi nổi tiếng với món lợn quay da giòn chuẩn vị. Ngoài ra, nhà hàng Cá Bỗng ở thị trấn Đồng Văn cũng là địa chỉ được nhiều du khách đánh giá cao với thực đơn đa dạng từ lợn bản.
Cơm lam Bắc Mê
Cơm lam là món ăn quen thuộc của người dân tộc Tày ở Bắc Mê (Hà Giang), được làm từ gạo nếp thơm cho vào ống tre nứa, thêm chút nước suối rồi nướng trên than hồng cho đến khi cơm chín mềm, dẻo thơm và phảng phất hương tre cháy. Khi thưởng thức, người ta chẻ đôi ống tre, cắt từng khúc cơm lam chấm với muối vừng, muối lạc hoặc ăn kèm thịt nướng. Dù nguyên liệu đơn giản, nhưng hương vị lại khiến người ta nhớ mãi đó là vị dẻo thơm của gạo nếp, vị khói bếp, vị tre rừng tất cả hòa quyện tạo nên bản sắc riêng của món ăn vùng cao. Cơm lam Bắc Mê được bán phổ biến tại chợ phiên Bắc Mê vào các ngày cuối tuần, do chính tay người dân bản địa làm ra. Nếu không có dịp đi chợ phiên, du khách có thể ghé qua nhà hàng Dê Núi Bắc Mê nơi phục vụ cơm lam ăn kèm nhiều món đặc sản địa phương khác, vừa ngon lại vừa tiện.
Hà Giang không chỉ đẹp bởi núi non hùng vĩ hay những mùa hoa rực rỡ, mà còn níu chân du khách bằng những món ăn mang đậm hương vị núi rừng và tình cảm mộc mạc của con người nơi đây. Mỗi món ăn là một phần ký ức, một lát cắt văn hóa đặc sắc của đồng bào các dân tộc thiểu số sinh sống trên mảnh đất cao nguyên đá. Có dịp trải nghiệm tour Hà Giang, đừng chỉ ngắm cảnh hay chụp hình, mà hãy dành thời gian thưởng thức đặc sản địa phương, để chuyến đi không chỉ là hành trình khám phá cảnh đẹp, mà còn là chuyến phiêu lưu đầy hương vị qua nền ẩm thực độc đáo của miền sơn cước.